Zamek w Rzeszowie
Historia Zamku w Rzeszowie
Zamek Lubomirskich to jeden z najbardziej charakterystycznych i reprezentacyjnych obiektów zabytkowych Rzeszowa. Budowę tej obronnej rezydencji rozpoczął prawdopodobnie pod koniec XVI wieku ówczesny właściciel Rzeszowa - Mikołaj Spytko Ligęza. Warownię otaczał mur kurtynowy z kamienia o grubości ponad 1,5 m, w którym umieszczono szczelinowe strzelnice.
W XVII wieku rzeszowska rezydencja przekształciła się w nowoczesny jak na owe czasy zamek typu palazzo in fortezza. Przy budowie twierdzy, jako ściany zewnętrzne trzech skrzydeł wykorzystano mury kurtynowe poprzedniej fortecy, czwarte skrzydło miał stanowić przedłużony budynek "dworu obronnego".
Po śmierci Ligęzy właścicielką zamku została jego młodsza córka i jej mąż - Jerzy Sebastian Lubomirski. Wkrótce rozpoczęła się ponowna przebudowa obiektu. Rozbudowano zamkowe obwarowania i otoczono zamek kamiennymi fortyfikacjami typu bastionowego, które zachowały się do dziś. Projekt tych prac wykonał architekt pochodzenia holenderskiego - Tylman z Gameren.
Wówczas zamek stał się budowlą o czterech dwukondygnacyjnych skrzydłach, z piętrową bramą na osi skrzydła zachodniego. Elewacje zewnętrzne zostały ozdobione trójkątnymi szczytami wieńczącymi skrajne i środkowe partie fasad, zakończone od dołu na boniowanych pilastrach.
25 stycznia 1735 roku zajmowany przez Sasów zamek spłonął, ale szybko podjęto jego odbudowę. Po śmierci Franciszka Lubomirskiego, w 1812 roku zamek przeznaczono na siedzibę urzędu cyrkularnego sądu i więzienie, a w 1820 roku został oficjalnie wykupiony przez Austriaków, co niestety negatywnie odbiło się na jego stanie.
Zamek dzisiaj
Na początku XX wieku rozpoczęto więc jego gruntowną przebudowę, która właściwie polegała na wzniesieniu nowej budowli od podstaw, która zachowała się do dziś. Masywną bryłę zamku tworzy dwupiętrowy, zamknięty w czworobok budynek z lat 1903-05 z obszernym dziedzińcem pośrodku i wysoką wieżą bramną od zachodu. Sześciokondygnacyjna wieża z gankiem dla straży zwieńczona jest ciekawym hełmem wykonanym w 1906 roku według pierwotnego, barokowego wzoru.
Zamek otacza czworobok kamiennych fortyfikacji z wydłużonymi bastionami na narożach. Bastiony noszą imiona: Św. Franciszka (płn-zach), Św. Andrzeja (płn-wsch), Św. Hieronima (płd-wsch) i Św. Marii (płd-zach). Na narożach bastionów widoczne są kamienne wieżyczki (kawaliery) z rzeźbionymi plakietami patronów z 1746 roku. Od strony północnej i wschodniej zachowały się resztki fos, a w kurtynie północnej wylot tunelu wycieczkowego.
W latach 1985-93 budowla została odrestaurowana, odnowiono też jej wnętrza. Przywrócono pierwotną salę reprezentacyjną i odtworzono znajdującą się w północnym skrzydle dawną kaplicę więzienną. Na frontonie wieży umieszczono tablice upamiętniające tragiczne losy więźniów podczas okupacji hitlerowskiej oraz uwięzienie Wincentego Witosa. Wewnątrz zamku znajduje się, odsłonięta w 1995 roku tablica upamiętniająca męczeństwo prawników więzionych i straconych tu w czasach stalinowskich.
Muzeum Prawa
W 1996 roku w zamku Lubomirskich w Rzeszowie utworzono Muzeum Prawa. Obecnie organizowane są tutaj wystawy i koncerty, a na dziedzińcu zamkowym odbywają się plenerowe przedstawienia.
Zamek Lubomirskich
Plac Śreniawitów 3, Rzeszów
